Komu zasiłek, komu świadczenie? Wsparcie dla opiekunów osób niepełnosprawnych.

Jeśli w rodzinie jest osoba niezdolna do samodzielnej egzystencji, może ubiegać się o dodatkowe wsparcie finansowe z racji swojej choroby czy ułomności. Taką możliwość mają też opiekunowie niepełnosprawnych osób. Co ważne – dotyczy to zarówno dzieci, jak i dorosłych. Różne przepisy pozwalają starać się o taką formę wsparcia finansowego i niekiedy można je łączyć. Jednak system świadczeń dla rodziców i opiekunów osób z niepełnosprawnością nie należy do najbardziej przejrzystych.

Dlatego podajemy „w pigułce” niezbędne informacje – co, dla kogo i w jakiej kwocie?

Kto może otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne?

Świadczenie to przysługuje wyłącznie rodzicom lub opiekunom dzieci z niepełnosprawnością, powstałą do 18 roku życia lub do 25 roku życia w przypadku, gdy dziecko było w trakcie nauki.

Warunkiem otrzymywania świadczenia pielęgnacyjnego jest niepodejmowanie lub rezygnacja z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji, lub też osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Świadczenie pielęgnacyjne przysługuje matce bądź ojcu dziecka, faktycznemu opiekunowi dziecka, osobie będącej rodziną zastępczą spokrewnioną, innym osobom, na których – zgodnie z przepisami kodeksu rodzinnego – ciąży obowiązek alimentacyjny (z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności). Przy czym osobom innym niż spokrewnione w pierwszym stopniu z osobą wymagającą opieki przysługuje świadczenie pielęgnacyjne, gdy spełnione są łącznie następujące warunki:

– rodzice osoby wymagającej opieki nie żyją, zostali pozbawieni praw rodzicielskich lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności,
– nie ma innych osób spokrewnionych w pierwszym stopniu, są małoletnie lub legitymują się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności

– nie ma faktycznego opiekuna dziecka ani osoby będącej rodziną zastępczą spokrewnioną lub legitymują się one orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności.

Natomiast zgodnie z p. 17 b ustawy o świadczeniach rodzinnych – jeżeli o świadczenie pielęgnacyjne ubiegają się rolnicy, małżonkowie rolników bądź domownicy, przysługują ono odpowiednio rolnikom, gdy przestaną prowadzić gospodarstwo rolne, a także
małżonkom rolników lub domownikom, gdy przestaną prowadzić gospodarstwo rolne albo pracować w tym gospodarstwie.

To, że zainteresowany przestał prowadzić gospodarstwo lub już w nim nie pracuje, potwierdza jego oświadczenie. Składa je pod rygorem odpowiedzialności karnej. Dlatego musi ono zawierać klauzulę o treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”.

Świadczenie pielęgnacyjne otrzyma także osoba zarejestrowana w urzędzie pracy jako poszukująca zatrudnienia lub bezrobotna. To, że ma taki status, nie wpływa na uprawnienie do wsparcia.

Świadczenie pielęgnacyjne jest co roku waloryzowane, a jego wzrost jest proporcjonalny do procentowego wzrostu płacy minimalnej.

Od 1 stycznia 2021 r. świadczenie pielęgnacyjne wynosi 1971 zł. Tak stanowi obwieszczenie ministra rodziny i polityki społecznej z 4 listopada 2020 r. w sprawie wysokości świadczenia pielęgnacyjnego w roku 2021 (M.P. z 2020 r., poz. 1031).

Inne formy pomocy

Poza świadczeniem pielęgnacyjnym na osobę wymagającą opieki można uzyskać jeszcze inne świadczenia opiekuńcze a mianowicie:

– zasiłek pielęgnacyjny (art. 16 ustawy o świadczeniach rodzinnych),

– specjalny zasiłek opiekuńczy (art. 16a tej ustawy).

Gdyby doszło do zbiegu uprawnień do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna przysługującego więcej niż jednej osobie sprawującej opiekę nad osobą lub osobami wymagającymi opieki, przyznaje się tylko jedno świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy albo zasiłek dla opiekuna. Otrzyma go ta osoba, która pierwsza złożyła wniosek.

Zasiłek pielęgnacyjny przyznaje się na częściowe pokrycie wydatków na opiekę i pomoc innej osoby w związku z niezdolnością podopiecznego do samodzielnej egzystencji. Od 1 marca 2021 r. takie wsparcie – w wysokości 239,66 zł miesięcznie – przysługuje niepełnosprawnemu dziecku, osobie niepełnosprawnej powyżej 16 roku życia, jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, osobie niepełnosprawnej powyżej 16 roku życia z orzeczeniem o umiarkowanej niepełnosprawności, jeżeli niepełnosprawność powstała do ukończenia 21 roku życia oraz osobie, która ukończyła 75 lat

Nie dostanie go jednak ten, kto został umieszczony w instytucji z całodobowym utrzymaniem, np. zakładzie opiekuńczo-leczniczym. Zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje także temu, kto ma prawo do dodatku pielęgnacyjnego (239,66 zł). Nie mogą na niego też liczyć te osoby, których rodzinom przysługują za granicą świadczenia na pokrycie wydatków związanych z pielęgnacją podopiecznych.

Prawo do tego świadczenia ustala się na czas nieokreślony, chyba że orzeczenie o niepełnosprawności lub orzeczenie o stopniu niepełnosprawności ma określoną datę. Wtedy prawo do zasiłku pielęgnacyjnego ustala się do ostatniego dnia miesiąca, w którym upływa termin ważności orzeczenia. Tu także obowiązują przepisy pandemiczne o przedłużeniu ważności orzeczeń o niepełnosprawności albo o jej stopniu, które opiewały na czas określony.

Z kolei specjalny zasiłek opiekuńczy dostaną go osoby, na których ciąży obowiązek alimentacyjny, a także małżonkowie, jeżeli nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej.

Robią to po to, aby stale opiekować się osobą z orzeczeniem o znacznej niepełnosprawności albo z takim orzeczeniem, gdzie trzeba zapewnić stałą lub długotrwałą opiekę lub pomoc innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz stały współudział na co dzień opiekuna dziecka przy jego leczeniu, rehabilitacji i edukacji.

Zgodnie z art. 16a ust. 2 ustawy o świadczeniach rodzinnych ten zasiłek zależy od łącznego dochodu rodziny osoby sprawującej opiekę oraz rodziny podopiecznego w przeliczeniu na osobę. Przysługuje, jeżeli ten dochód na osobę nie przekracza 764 zł, a zasiłek wynosi 620 zł miesięcznie (kwota ta nie zmieniła się od 1 listopada 2018 r., a weryfikuje się ją co 3 lata).

Specjalny zasiłek opiekuńczy przyznaje się na tzw. okres zasiłkowy, który trwa od 1 listopada do 31 października następnego roku kalendarzowego.

Gdzie złożyć dokumenty?

Ustalenie prawa do świadczeń rodzinnych oraz ich wypłata następują na wniosek pełnoletniej osoby niepełnosprawnej lub innej osoby upoważnionej do reprezentowania dziecka lub pełnoletniej osoby niepełnosprawnej, a także osób, na których ciąży obowiązek alimentacyjny. Składa się go w urzędzie gminy lub miasta właściwym dla miejsca zamieszkania zainteresowanego.