Prawo rodzinne i opiekuńcze. Pozbawienie władzy rodzicielskiej – kiedy może do tego dojść?
Władza rodzicielska to obowiązki i uprawnienia rodziców względem dziecka.
Zdarzają się jednak sytuację, kiedy rodzice nie są wstanie podołać swoim obowiązkom i/lub nadużywają swoich uprawnień. Zdarza się również tak, że jeden z rodziców w ogóle nie interesuje się losem swojego dziecka, a nawet „blokuje” podejmowanie najważniejszych decyzji w zakresie jego wychowania.
Sąd pozbawia rodzica władzy rodzicielskiej gdy ten:
– Z powodu trwałej przeszkody nie może wykonywać władzy rodzicielskiej.
Przez trwałą przeszkodę należy rozumieć sytuację, która uniemożliwia sprawowanie władzy rodzicielskiej na stałe (bądź na okres czasu, którego nie można ustalić). Można tu wskazać następujące sytuacje: wyjazd rodzica za granicę do pracy na stałe, pobyt rodzica w zakładzie karnym w celu odbycia wieloletniej kary pozbawienia wolności, przewlekła choroba wyłączająca możliwość wykonywania władzy rodzicielskiej (na przykład choroba psychiczna).
– Nadużywa władzy rodzicielskiej.
Z nadużywaniem władzy rodzicielskiej mamy do czynienia w sytuacji, gdy rodzic nadużywa kar cielesnych wobec dziecka, zmusza do wykonywania pracy nieodpowiedniej do wieku dziecka, nakłania do popełniania przestępstw, molestuje seksualnie dziecko czy wywozi dziecko za granicę bez wiedzy i zgody drugiego rodzica.
Z nadużyciem władzy rodzicielskiej mamy również od czynienia w sytuacji, gdy rodzic swoim agresywnym zachowaniem, w stanie nietrzeźwości zakłóca spokój domowy czy grozi drugiemu rodzicowi w obecności dziecka. Tak więc nie chodzi tu tylko o naganne zachowanie w stosunku do dziecka, ale również do osób do trzecich.
– W sposób rażący zaniedbuje swoje obowiązki.
Oznacza to sytuację, gdy rodzic nie zapewnia dziecku należytej opieki zdrowotnej, uchyla się od płacenia alimentów, nie utrzymuje kontaktów z dzieckiem, nie dba o jego wykształcenie.
Sąd może pozbawić rodziców władzy rodzicielskiej, jeżeli wcześniejsze ograniczenie władzy rodzicielskiej poprzez umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej albo w placówce opiekuńczo-wychowawczej nie zmieniło postawy rodziców, a co za tym idzie – nie ustały przyczyny zastosowania tego ograniczenia (w szczególności gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem).
Jakie są skutki pozbawienia władzy rodzicielskiej?
Rodzic, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej nie uczestniczy w wychowaniu dziecka, nie zarządza jego majątkiem, nie może występować w jego imieniu i przede wszystkim decydować o wyborze szkoły, miejscu zamieszkania, wyjazdach, leczeniu dziecka.
Jednakże rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej w dalszym ciągu zachowuje prawo do kontaktów z dzieckiem, chyba że zakaz spotkań został orzeczony przez Sąd. W dalszym ciągu jest również zobowiązany do płacenia alimentów. Warto w tym miejscu wskazać, że dziecko dziedziczy po rodzicu, który został pozbawiony władzy rodzicielskiej.
Kto może sporządzić wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej i gdzie należy ów wniosek skierować?
Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej może skierować nie tylko jedno z rodziców, ale również osoba trzecia, która widzi że w rodzinie dzieje się źle i że jej zdaniem zachodzą przesłanki do pozbawienia władzy rodzicielskiej.
Wniosek taki należy skierować do Sądu Rejonowego Wydział Rodzinny i Nieletnich (według miejsca zamieszkania dziecka). Jeśli nie można go ustalić, to do sądu właściwego ze względu na miejsce jego pobytu.
We wniosku należy wskazać okoliczności, które przemawiają za pozbawieniem władzy rodzicielskiej oraz dowody na ich poparcie, na przykład notatki z interwencji policji, informację, że małżonek przebywa w zakładzie karnym czy dokumenty medyczne potwierdzające chorobę rodzica. Można również powołać świadków na okoliczność, że rodzic nie przybywa w kraju i nie utrzymuje z dzieckiem kontaktów.
Od wniosku uiszcza się opłatę w kwocie 40 zł. Można również żądać orzeczenia pozbawienia władzy rodzicielskiej w wyroku rozwodowym. Wówczas odpowiednie żądanie zamieszczamy w treści pozwu rozwodowego.
Co ważne – w razie ustania przyczyny, która była podstawą pozbawienia władzy rodzicielskiej – czyli jeżeli rodzic zmienił swoje zachowanie wobec dziecka – sąd opiekuńczy może władzę rodzicielską przywrócić.
