Shoah. Zagłada Żydów.
Szacuje się że w trakcie II wojny światowej Niemcy zgładzili ok. 6 mln europejskich Żydów. Planowa eksterminacja ludności żydowskiej rozpoczęła się w czerwcu 1941 r. wraz z atakiem Niemiec na Związek Radziecki. W grudniu 1941 r. Niemcy uruchomili w Chełmnie nad Nerem pierwszy obóz zagłady. Więźniów umieszczano w samochodach ciężarowych skonstruowanych tak, że spaliny były odprowadzane do wewnątrz, w efekcie powodując śmierć ludzi przez uduszenie. W styczniu 1942 r. w Wannsee koło Berlina podjęto tajną decyzję w sprawie przeprowadzenia „ostatecznego rozwiązania kwestii żydowskiej”, czyli eksterminacji europejskich Żydów, określanej obecnie mianem Holocaustu.
Pierwsze kompleksowe informacje o skali prześladowań Żydów w Polsce zostały przekazane światu przez Jana Karskiego, który w latach 1940-1942 przemycał na Zachód swoje raporty przygotowywane na zlecenia Polskiego Państwa Podziemnego. W 1943 r. po swojej ucieczce z Auschwitz raport o funkcjonowaniu obozu opracował rotmistrz Witold Pilecki, który realizował tam misję organizowania konspiracji.
Jako pierwszych postanowiono zgładzić Żydów, zamieszkujących Generalne Gubernatorstwo (akcja „Reinhardt”). W kolejnych miesiącach w obozach zagłady w Bełżcu (od marca 1942 r.), Sobiborze (od maja 1942 r.) i w Treblince (od lipca 1942 r.) zagazowano 1,5 mln ludności żydowskiej. W tym ostatnim obozie zginęło w ciągu 46 dni deportacji co najmniej 250 tys. Żydów z getta w Warszawie. Symbolem heroizmu tego tragicznego okresu stał się warszawski pedagog Janusz Korczak, który, mimo możliwości przedostania się na stronę „aryjską”, zdecydował się dzielić los swych podopiecznych z żydowskiego sierocińca i zginął wraz nimi w Treblince. Do Treblinki wywożono także Żydów z Niemiec, Austrii, Francji, Belgii, Jugosławii, Grecji oraz ZSRR. Prezes warszawskiego judenratu, rady żydowskiej, będącej podstawowym ogniwem wykonawczym poleceń władz niemieckich, Adam Czerniaków, nie chcąc wykonać rozkazów niemieckich związanych z wywózką do obozów zagłady, popełnił samobójstwo. Tuż przed śmiercią napisał: „Żądają ode mnie, bym własnymi rękami zabijał dzieci mego narodu. Nie pozostaje mi nic innego, jak umrzeć”.
Zorganizowana, przeprowadzona na potężną skalę eksterminacja ludności żydowskiej, w dużej mierze miała miejsce na okupowanych ziemiach polskich. Szacuje się, że 1 września 1939 r. w Polsce żyło ok. 3,47 mln Żydów, co stanowiło ok. 10 proc. ogółu ludności państwa polskiego. Współczesne szacunki podają liczbę Żydów polskich, ofiar Holokaustu, na ok. 2,9 – 3 mln.