Stowarzyszenie Patria Nostra rozpoczęło realizację projektu „Kto był katem, a kto ofiarą?”, finansowanego ze środków NIW CRSO w ramach programu NOWE FIO. Głównym celem i motywacją przyświecającą jego realizacji jest potrzeba podtrzymania i rozwinięcia działań Stowarzyszenia Patria Nostra w zakresie walki o dobre imię Polski i Polaków, głównie poprzez zwalczanie fałszywych sformułowań dotyczących „polskich obozów zagłady” oraz rzekomego współudziału Polaków w Holokauście.
Działania te prowadzone są przez mecenasa Lecha Obarę – prezesa Stowarzyszenia Patria Nostra – od 11 lat. Stowarzyszenie prowadzi je za pomocą środków prawnych (procesy przeciwko mediom zagranicznym fałszującym historię) oraz w coraz większym stopniu za pomocą innowacyjnych działań edukacyjnych skierowanych do Zachodniej opinii publicznej (odczyty, konferencje prasowe, projekty oraz publikacje w językach niemieckim i angielskim, a w przypadku obecnie realizowanego projektu – także „żywe lekcje historii”).
W założeniu nasz projekt jest bowiem właśnie taką nietypową, interesującą w formie „żywą lekcją historii” na temat udziału i roli Polaków w II wojnie światowej skierowaną do w szczególności ludzi młodych, których świadomość na ten temat jest nikła. Projekt zaspakaja też bardzo ważną potrzebę, mianowicie – potrzebę prawdy historycznej.
Dlatego postanowiliśmy, że studenci i naukowcy z Niemiec odwiedzą muzea, miejsca pamięci, placówki badawcze oraz współczesne instytucje kultury żydowskiej. Wśród planowanych punktów programu wymienić należy Muzeum Powstania Warszawskiego, POLIN, Muzeum Getta Warszawskiego, Muzeum – Miejsce Pamięci Palmiry, Muzeum Walki i Męczeństwa w Treblince oraz Żydowski Instytut Historyczny w Warszawie.
Zarys takiej wizyty studyjnej opracowaliśmy wspólnie z partnerem projektu – Touro University Berlin.
Ważnym punktem programu jest też spotkanie ze „świadkiem historii”, Stanisławem Zalewskim – byłym więźniem niemieckich nazistowskich obozów zagłady w siedzibie Polskiego Związku Byłych Więźniów Obozów Koncentracyjnych i Obozów Zagłady. Związek jest kolejnym partnerem realizowanego projektu.
Podsumowaniem wizyty będzie ankieta jako rezultat jakościowy, czyli zmierzenie wzrostu wiedzy uczestników wizyty studyjnej.
Uzasadnieniem naszych działań jest fakt, że obecnie upowszechnia się „europeizacja Holocaustu”, czyli wskazywanie, że winne Holocaustu są też inne narody, które kolaborowały z Niemcami, w tym także Polacy. Polska musi temu przeciwdziałać, merytorycznie wskazując ogrom strat poniesionych przez Polskę i inne narody okupowane z rak Niemców, oraz pokazując właściwe proporcje: kto był katem, a kto ofiarą. Okazją do pogłębionej dyskusji na ten temat jest właśnie wyżej wspomniane spotkanie ze „świadkiem historii”, ale także wizyty w muzeach i miejscach pamięci, gdzie prelegenci opowiedzą, jak kwestia kat-ofiara wygląda z perspektywy polskiej, opartej o zweryfikowane badania historyczne.
Realizacja niniejszego pomysłu ma przynieść długofalowe efekty, przełożyć się na zmianę społeczną w postrzeganiu tego, że Polacy są drugim po Żydach narodem, który najbardziej ucierpiał w wyniku II wojny światowej. Planowane działania mają zaś skłonić do merytorycznej międzynarodowej dyskusji, zmiany myślenia i postrzegania historii.
