Rodzaje dziedziczenia:
Dziedziczenie ustawowe – w pierwszej kolejności do spadku powołane są z ustawy dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku. Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych. W braku zstępnych spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice.
Dziedziczenie testamentowe – testament jest wyrazem woli spadkodawcy, w którym może powołać do spadku dowolną osobę lub osoby.
Rodzaje testamentów:
Testament własnoręczny – Spadkodawca może sporządzić testament w ten sposób, że napisze go w całości pismem ręcznym, podpisze i opatrzy datą. Niedopuszczalne są na przykład wydruki komputerowe.
Testament notarialny – w tym wypadku testament ma formę aktu notarialnego. O jego poprawność i formę dba notariusz.
Testament ustny – Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione, spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków. Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Treść testamentu:
Co powinien zawierać testament? W jaki sposób należy powołać spadkobierców?
Spadkodawca może powołać do całości lub części spadku jedną lub kilka osób. Jeżeli spadkodawca powołał do spadku lub do oznaczonej części spadku kilku spadkobierców, nie określając ich udziałów spadkowych, dziedziczą oni w częściach równych. Jeżeli spadkodawca przeznaczył oznaczonej osobie w testamencie poszczególne przedmioty majątkowe, które wyczerpują prawie cały spadek, osobę tę poczytuje się w razie wątpliwości nie za zapisobiercę, lecz za spadkobiercę powołanego do całego spadku. Jeżeli takie rozrządzenie testamentowe zostało dokonane na rzecz kilku osób, osoby te poczytuje się w razie wątpliwości za powołane do całego spadku w częściach ułamkowych odpowiadających stosunkowi wartości przeznaczonych im przedmiotów. W przeciwnym wypadku – powołanie osoby do konkretnego przedmiotu uznawane jest za poczynienie zapisu. Zapis polega na tym, że spadkodawca nakłada na spadkobierców obowiązek określonych świadczeń na rzecz innych osób.
Czy testament może zostać podważony?
Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
– w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
– pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
– pod wpływem groźby.
Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od otwarcia spadku.
Podważenie testamentu możliwe jest tylko i wyłącznie w postępowaniu sądowym. Najczęściej podważenie testamentu odbywa się w postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku.
Zapis testamentowy:
Zapis zwykły: spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły).
Zapis windykacyjny: w testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).
Zachowek:
kto jest uprawniony: zstępny, małżonek oraz rodzice spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy
ile wynosi zachowek: jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony jest małoletni – dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym, w innych zaś wypadkach – połowa wartości tego udziału
zaliczanie darowizn na zachowek: przy obliczaniu zachowku nie uwzględnia się zapisów zwykłych i poleceń, natomiast dolicza się do spadku, stosownie do przepisów poniższych, darowizny oraz zapisy windykacyjne dokonane przez spadkodawcę.
Zalicza się wszystkie darowizny za wyjątkiem:
– drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych (np. prezenty urodzinowe),
– darowizn sprzed więcej niż 10 lat, poczynionych na rzecz osób niebędących spadkobiercami,
– przy obliczaniu zachowku na rzecz zstępnych: darowizn poczynionych gdy spadkodawca nie miał zstępnych,
– przy obliczaniu zachowku na rzecz małżonka – darowizn poczynionych gdy spadkodawca nie miał małżonka.
– tryb dochodzenia zachowku: w pierwszej kolejności należy dochodzić polubownie – wezwanie do zapłaty, następnie porozumienie, ugoda. Gdy to nie przyniesienie skutku – pozew do sądu o zapłatę zachowku. Pozew należy wnieść do sądu spadku, tj. sądu ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.
